چرا به زیرساختی عمومی برای دسترسی آزاد به اطلاعات نیاز داریم؟
در دهه‌ی اخیر پژوهشی درباره‌ی ارتباطات علمی انجام دادم، که در درجه‌ی اول به این می‌پرداخت که چگونه دسترسی آزاد در انواع مختلف وارد محیطی می‌شود که به طور سنتی توسط مدل‌های توزیع مبتنی بر اشتراک حمایت می‌شود. با شکل‌گرفتن توسعه‌ی تاریخی و وضعیت فعلی مجلات و مقالاتی که منتشر می‌شوند، دسترسی آزاد همچنان به مجموعه دادههای دستی بسیاری نیاز دارد. شناخت دسترسی آزاد، و توسعه‌ی انتشار مطالعات علمی به صورت عمومی، تنها یک علاقه‌ی پژوهشی کتاب‌سنجی نیست.
در سال 2019، اگر چه انتشار با دسترسی آزاد یک هدف بسیار جدی شده است که توسط سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران جهانی ترویج داده می‌شود، اما دادههای در دسترس در حالت دسترسی آزاد، همچنان محدود شدهاند. فعالیت‌های علمی در سطح کلان از سیاست علم آگاه‌تر، از طریق دسترسی‌داشتن به اطلاعات بهتر و معیارهایی درباره‌ی چشم‌انداز انتشار مجلات؛ که می‌توانند استاندارد شده و پیگیری شوند، سود خواهند برد.
به نظر من، این یک نشانه از مشکل بزرگتری است – که به دست آوردن نگاه جامع و کاملی از انتشار مجلات معمولاً بر استفاده از داده‌ها و خدمات ارائه‌دهندگان پایگاه دادههای تجاری و خصوصی کتاب‌شناسی متکی است.
اطلاع‌دادن از سیاست علم، نه تنها صاحبان منافع تجاری را به خطر می‌اندازد، (جان تنانت ، 2018) بلکه زیرساخت‌های اطلاعات بنیادین را به عنوان ملکی شخصی و بسته نگه می‌دارد. تنها با اطلاعات محدود از چشم‌انداز پژوهش – و در نتیجه اطلاعاتی درباره‌ی اثرات مداخلات سیاست – به عنوان عوامل مؤثر و سیاست هدایت‌کننده است که می‌توان آن را در حد خفیف و نه بهینه و مطلوبی بیان کرد.
اگر چه مجلات و مقالاتی که آن‌ها منتشر می‌کنند می‌توانند به عنوان مصنوعات دیجیتال فرض شوند، نمایه‌سازی و پیوستگی معنایی‌شان همچنان نیازمند توسعه است. پیش از توضیح‌دادن برخی از محدودیت‌های ابتدایی و مشکلاتی که من در جمع‌آوری اطلاعات برای مطالعاتم با آن‌ها مواجه شده‌ام، می‌خواهم متذکر شوم که وب‌سایت Crossref پیشرفت‌های مهمی را در این حوزه انجام داده است، برای مثال، به وسیله‌ی راه‌اندازی و نگهداری سیستم DOI و فراهم‌کردن APIهای همگانی و استانداردهای رایج برای مجلات تا فراداده‌ها را ذخیره کنند (از جمله نقل‌قول‌های آزاد). به طور مشابه، پایگاه مجلات با دسترسی آزاد (DOAJ) که در سال 2003 تأسیس شد، کار مهمی را انجام می‌دهد؛ که بدون آن کاملاً از دست خواهیم رفت.
به هر حال، همچنان به دلیل کمبود زیرساخت همگانی و آزاد برای پیگیری و بیان خلاصه‌ی فعالیت‌های مجلات، بین آن چیزی که درباره‌ی وضعیت تاریخی و جاری انتشار مجلات می‌دانیم (و آن چیزی که باید بدانیم) شکاف عمیقی وجود دارد. پیاده‌سازی فنی می‌تواند از راه‌های متفاوتی تحقق یابد، اما نتیجه‌ی نهایی از چگونگی رشد و شکوفایی چشم‌انداز مجلات در گذر زمان، باید بتواند ارائه‌ی به‌روز و دقیقی را از نظر تاریخی فراهم کند.
استانداردهای طلایی فعلی و دلیل نیاز به بهبود
این واقعیت که جامع‌ترین نگاشت طولی توسعه‌ی مجلات با دسترسی آزاد، به صورت دستی با مراجعه به بیش از 10000 وب‌سایت مجلات و شمارش تعداد مقالات منتشرشده به دست آمده نشان‌دهنده‌ی کمبود اطلاعات درباره‌ی مجلات است (Crawford 2018). اگر چه سهم مهمی از دانش، وجود دارد، حتی این مقوله‌ی عظیم پذیرفته‌شده تنها می‌تواند پاسخ‌هایی به سؤال‌های "ساده"ای بدهد که وابسته به مجلات با دسترسی آزادی هستند که موجود و فعال‌اند، برای مثال، سالانه چند مجله و مقاله با دسترسی آزاد در هر رشته منتشر می‌شوند، و سطوح قیمت‌گذاری‌شان برای هزینه‌های پردازش مقاله (APC) چگونه است. در مطالعه‌ی مهم اخیری درباره‌ی رشد طولی دسترسی آزاد در مجلات و جاهای دیگر در وب، Piwowar و همکاران (2018) دادههای جمع‌آوری‌شده از کاربرهای افزونه‌ی مرورگر Unpaywall که برای تسهیلگری جست‌وجوی کپی‌های با دسترسی آزاد مقالات استفاده می‌شود را تحلیل کردند. در اثنای ایجاد جهش بزرگی در مقیاس و درستی آن چه که درباره‌ی رواج سازوکارهای فراهم‌کردن دسترسی آزاد در و بیرون از صفحات اینترنتی مجلات، شناخته شده است، لزوم تکیه بر مشاهدات ایجادشده توسط کاربر به روش پایین به بالا، نسبت به داشتن منابع دست اول موجود در سطوح مقاله و مجله، نشان می‌دهد که محدودیت‌هایی درباره‌ی در دسترس‌بودن اطلاعات مربوط به محیط فعلی برای انتشار مقالات مجلات علمی وجود دارد.
دقت بهبودیافته و پوشش اطلاعات کتاب‌سنجی به ما اجازه می‌دهد تا پاسخ‌دادن به سؤالات زیر را آغاز کنیم:
* چگونه انتشار با دسترسی آزاد، در مقایسه با رشد کلی علم، از نظر تعداد مجلات و تعداد مقالات، در حال رشد است؟
* چند مجله که با دسترسی آزاد منتشر می‌شوند، به صورت مجلات با دسترسی آزاد شروع کردند؟
* چند مجله که با دسترسی آزاد منتشر می‌شوند، از اولین دوره‌ی اشتراک‌شان به صورت دسترسی آزاد منتشر شدند؟
* چند مجله با دسترسی آزاد، مبتنی بر اشتراک مخاطبان شدهاند؟
* چگونه (APC) در گذر زمان توسعه یافته است؟ آیا این توسعه در رشته‌های پژوهشی، ناشران و کشورهای مختلف، یکسان بوده است؟
* چند مجله (با دسترسی آزاد یا دسترسی غیرآزاد)، غیرفعال شدهاند؟
* چند مقاله به صورت دسترسی آزاد ترکیبی (hybrid) در مجلات اشتراکی منتشر شدهاند؟
* چند مقاله به صورت دسترسی آزاد با تأخیر (delayed) در مجلات اشتراکی سال گذشته منتشر شدند؟
* چگونه بازار انتشار دسترسی آزاد از زمان معرفی مداخله‌ی یک سیاست خاص (برای مثال، طرح S) تغییر کرده است؟
نویسنده:میکاییل لاکسو، مترجم: ابراهیم احمدی‌نیا
نظر شما :