در باب دسترسی آزاد به اطلاعات

جریان آزاد اطلاعات یا حق دسترسی آزاد به اطلاعات را می‌توان، حق دسترسی آزاد و همگانی به اطلاعاتی که در نهادها و سازمان‌های عمومی نگه‌داری می‌شود، تعریف کرد. آنچه که به موجب قطعنامه‌ شماره 59 مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1946 و ماده 19 اعلامیه جهانی حقوق بشر(1948) به عنوان یکی از اصول اساسی و جدایی ناپذیر آزادی بیان محسوب می‌شود. همچنین در سایر تعهدنامه‌های بین‌المللی مانند، میثاق‌نامه بین‌المللی حقوق سیاسی و مدنی (1966) و کنوانسیون حقوق بشر آمریکا (1969)  نیز به عنوان یکی از دستاوردهای بنیادین آزادی بیان به آن اشاره شده‌است و به اختصار از آن با عنوان (FOI) یاد می‌شود.

قانون FOI حامل این پیشفرض اصلی است که تمام اطلاعاتی که توسط نهاد‌های دولتی و عمومی نگه‌داری می‌شوند باید در اختیار عموم قرار بگیرند، و تنها در شرایطی که موانع قانونی مثل رعایت حریم خصوصی و یا دلایل امنیتی وجود داشته باشند باید از افشای اطلاعات جلوگیری کرد. در طول ده سال گذشته روند تصویب و به رسمیت شناخته شدن این قانون در کشورهای مختلف از جمله کشورهای در حال توسعه، رشد چشمگیری داشته است. در 1990 تنها 13 کشور این قانون را به رسمیت شناخته بودند و این در حالیست که هم‌اکنون بیش از 90 کشور در سراسر جهان این قانون را به تصویب رسانده‌اند.
در اساسنامه 1945 « کمک به ترویج واشاعه‌ جریان آزاد ایده‌ها از طریق کلمه و تصویر» یکی از ماموریت‌های یونسکو مطرح شده است. در همین راستا، یونسکو استراتژی میان مدتی را در حدفاصل سال‌های 2008 تا 2013  به طور ویژه برای تحقق هدف استراتژیک خود یعنی افزایش دسترسی جهانی به اطلاعات و دانش را اجرایی کرد.
اطلاعات آزاد یکی از مفاهیم محوری در اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی نیز بود که طی آن آزادی بیان و دسترسی جهانی به اطلاعات به عنوان پایه‌های معرفت شناختی جوامع مورد تاکید واقع شدند.
علاوه بر این‌ها در اعلامیه منتشر شده در بریزبن نیز بر اهمیت دسترسی آزاد به اطلاعات تاکید مضاعفی شد و همچنین در ادامه  اعلامیه‌های دیگری نیز به بیان اهمیت این مسئله پرداختند: حق دانستن (2010)  اعلامیه ماپوتو در باب گسترش آزادی بیان، دسترسی به اطلاعات و توانمندسازی افراد (2008)  اعلامیه داکار در مورد رسانه و نحوه صحیح حکمرانی (2005) که همگی از طریق مراسم‌های سالانه یونسکو در روز جهانی آزادی مطبوعات انتشار یافتند.

برگردان از وبسایت یونسکو
مترجم: محمدامین اصانلو (دانشجوی کارشناسی جامعه‌شناسی دانشگاه تهران)